Theo Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization – WHO, 2024), bệnh tim mạch và ung thư là hai nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới. Một thực trạng đáng báo động là nhiều bệnh nhân chỉ được phát hiện bệnh tim khi đã xuất hiện biến cố nghiêm trọng, thậm chí biểu hiện đầu tiên có thể là đột tử.
- Bệnh tim mạch có thể âm thầm tiến triển
Phần lớn bệnh tim mạch có cơ chế nền tảng là xơ vữa động mạch – tình trạng tích tụ mảng bám gây hẹp lòng mạch, làm giảm lưu lượng máu đến tim, não và các cơ quan quan trọng. Các triệu chứng như đau thắt ngực, khó thở, mệt khi gắng sức thường chỉ xuất hiện khi tình trạng đã tiến triển. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân – đặc biệt là người cao tuổi hoặc người mắc đái tháo đường – có thể không có triệu chứng nào. Trong các trường hợp này, biểu hiện đầu tiên có thể là đột tử (Sudden Cardiac Death) (Benjamin et al., 2024).
Vì vậy, tầm soát yếu tố nguy cơ tim mạch có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp nhận diện sớm bệnh nhân có nguy cơ cao ngay cả khi chưa có biểu hiện lâm sàng.
2. Các yếu tố nguy cơ tim mạch
Dựa theo các khuyến cáo hiện hành, yếu tố nguy cơ tim mạch được phân làm hai nhóm:
2.1 Yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được (modifiable)
- Tăng huyết áp
- Rối loạn lipid máu
- Đái tháo đường
- Hút thuốc lá
- Béo phì
- Lối sống ít vận động
- Chế độ ăn không lành mạnh (nhiều muối, đường, chất béo bão hòa)
- Căng thẳng kéo dài
2.2 Yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được (non-modifiable)
- Tuổi cao
- Giới tính nam
- Tiền căn gia đình mắc bệnh tim mạch sớm
- Yếu tố di truyền và chủng tộc (ví dụ: người da đen, gốc Latin có nguy cơ cao hơn)
Trong đó, hút thuốc lá, đái tháo đường type 2, và tiền sử gia đình là ba yếu tố được chứng minh có ảnh hưởng mạnh mẽ đến nguy cơ xơ vữa động mạch sớm và tử vong do bệnh tim mạch (Yusuf et al., 2004).
3. “Tuổi tim” – chỉ số tiên lượng vượt trội so với tuổi sinh học
Nghiên cứu công bố trên JAMA Cardiology (7/2025) đã làm rõ khái niệm “Heart Age Discordance” – tức trái tim có thể “già” hơn tuổi thật đến 10 năm hoặc hơn nếu hiện diện nhiều yếu tố nguy cơ tim mạch (Shah & Lloyd-Jones, 2025).
Các điểm nổi bật từ nghiên cứu:
- Những người thu nhập thấp, trình độ học vấn thấp, và thuộc nhóm dân số dễ bị tổn thương (người da màu, nhập cư, người gốc Latin…) có tỷ lệ “tuổi tim vượt tuổi thật” cao hơn (Buzby, 2025).
- Phụ nữ cũng không miễn nhiễm với hiện tượng này – đặc biệt nếu có đồng thời nhiều yếu tố nguy cơ.
- Báo cáo từ CDC (2023) cũng nhấn mạnh: Một người 40 tuổi có thể có “trái tim” của người 55 tuổi, ngay cả khi hoàn toàn không có triệu chứng lâm sàng.
Khái niệm “tuổi tim” cho thấy tầm quan trọng của đánh giá nguy cơ toàn diện, thay vì chỉ dựa vào độ tuổi hoặc cảm nhận chủ quan của bệnh nhân.
4. Kết luận và khuyến nghị lâm sàng
Bệnh tim mạch là quá trình tiến triển âm thầm, và không nên đợi đến khi xuất hiện triệu chứng mới tiến hành tầm soát hoặc điều trị. Các khuyến nghị chính bao gồm:
- Khám sức khỏe định kỳ, tầm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu.
- Thay đổi lối sống: không hút thuốc, kiểm soát cân nặng, duy trì hoạt động thể chất đều đặn.
- Tầm soát sớm ở người có tiền căn gia đình mắc bệnh tim mạch.
- Áp dụng các công cụ đánh giá như “tuổi tim” để nhận diện nguy cơ tiềm ẩn và can thiệp sớm.
Việc hiểu rõ và kiểm soát các yếu tố nguy cơ sẽ giúp mỗi người sống khỏe hơn, lâu hơn – không chỉ theo tuổi thật, mà còn theo “tuổi tim” của chính mình.
Theo PGS. BS Phillip Tran – Viện trưởng Viện khoa học sức khoẻ DNC, Trưởng khoa Y Quốc tế, Trưởng ban hợp tác Quốc tế, Trường Đại học Nam Thơ.
Tài liệu tham khảo
- Benjamin, E. J., Muntner, P., Alonso, A., et al. (2024). Heart disease and stroke statistics—2024 update: a report from the American Heart Association. Circulation, 149(8), e1–e104. https://doi.org/10.1161/CIR.0000000000001128
- Buzby, M. (2025, July). Presence of CV risk factors may age heart faster than actual age. Healio Cardiology. https://www.healio.com/news/cardiology
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2023). Heart age calculator. https://www.cdc.gov/heartdisease/heartage.htm
- Shah, S., & Lloyd-Jones, D. M. (2025). Heart age discordance and social determinants of cardiovascular risk. JAMA Cardiology. Advance online publication. https://doi.org/10.1001/jamacardio.2025.xxxx
- World Health Organization. (2024). Cardiovascular diseases (CVDs). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)
- Yusuf, S., Hawken, S., Ôunpuu, S., Dans, T., Avezum, A., Lanas, F., … & INTERHEART Study Investigators. (2004). Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. The Lancet, 364(9438), 937–952. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(04)17018-
BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ
THÂN THIỆN – TẬN TÂM VÀ NÂNG TẦM SỨC KHỎE
——— 🏥 ——— 🏥 ———
