Tăng huyết áp đột ngột là gì?
Tăng huyết áp đột ngột (hay còn gọi là cơn tăng huyết áp cấp tính) là tình trạng huyết áp tăng nhanh, thường vượt quá 180/120 mmHg trong thời gian ngắn. Đây là một cấp cứu y khoa vì có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến não, tim, thận và mạch máu.
Khác với tăng huyết áp mạn tính – vốn tiến triển âm thầm trong nhiều năm, cơn tăng huyết áp đột ngột diễn ra cấp tính, với khả năng gây đột quỵ chỉ trong vài phút đến vài giờ.
Mối liên hệ giữa tăng huyết áp đột ngột và đột quỵ
Đột quỵ là tình trạng dòng máu nuôi não bị gián đoạn, gây chết tế bào thần kinh. Có hai dạng chính:
- Nhồi máu não (ischemic stroke) – chiếm khoảng 80% trường hợp.
- Xuất huyết não (hemorrhagic stroke) – chiếm khoảng 20%.
Tăng huyết áp đột ngột là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây cả hai loại đột quỵ:
- Khi huyết áp tăng cao quá mức, mạch máu não có thể vỡ → xuất huyết não.
- Ngược lại, sự thay đổi huyết áp đột ngột thúc đẩy hình thành cục máu đông, gây tắc mạch não → nhồi máu não.
Theo Bộ Y tế, gần 80% bệnh nhân đột quỵ ở Việt Nam có tiền sử tăng huyết áp. Điều này khẳng định rằng quản lý huyết áp không chỉ là phòng bệnh tim mạch, mà còn là chìa khóa sống còn để phòng ngừa đột quỵ.
Hình 1 – Hình minh họa tăng huyết áp
Nguyên nhân gây tăng huyết áp đột ngột
Một số yếu tố thường gặp bao gồm:
- Không tuân thủ điều trị: quên hoặc tự ý ngưng thuốc hạ áp.
- Stress, căng thẳng, mất ngủ kéo dài.
- Ăn quá mặn, uống nhiều rượu bia, cà phê.
- Sử dụng thuốc không đúng: corticoid, thuốc tránh thai, thuốc giảm đau NSAIDs.
- Bệnh lý nền: bệnh thận mạn, hẹp động mạch thận, cường giáp, u tủy thượng thận.
Dấu hiệu cảnh báo tăng huyết áp đột ngột
Người bệnh có thể gặp các triệu chứng:
- Đau đầu dữ dội, đặc biệt vùng sau gáy.
- Hoa mắt, chóng mặt, ù tai.
- Mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực thoáng qua.
- Đau tức ngực, khó thở, hồi hộp.
- Tê yếu tay chân, nói khó, méo miệng – dấu hiệu sớm của đột quỵ.
Điểm nguy hiểm là có người không hề có triệu chứng rõ ràng, chỉ phát hiện khi đã xảy ra biến chứng như đột quỵ não.
Biến chứng của tăng huyết áp đột ngột
Nếu không được xử trí kịp thời, tăng huyết áp đột ngột có thể dẫn đến:
- Đột quỵ não (xuất huyết hoặc nhồi máu).
- Nhồi máu cơ tim, suy tim cấp, phù phổi cấp.
- Suy thận cấp, tổn thương thận mạn.
- Phình tách động mạch chủ – biến chứng gây tử vong nhanh.
Cách xử trí khi gặp tăng huyết áp đột ngột
- Giữ bệnh nhân ở tư thế nằm nghỉ, tránh vận động mạnh.
- Đo huyết áp, theo dõi liên tục nếu có thiết bị.
- Không tự ý uống thêm thuốc hạ áp ngoài chỉ định, vì hạ áp quá nhanh cũng nguy hiểm.
- Nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có chuyên khoa tim mạch – đột quỵ.
Trong bệnh viện, bác sĩ sẽ dùng thuốc hạ áp đường tĩnh mạch, kiểm soát từ từ để giảm nguy cơ biến chứng não – tim – thận.
Phòng ngừa tăng huyết áp đột ngột và đột quỵ
- Theo dõi huyết áp định kỳ, đặc biệt ở người trên 40 tuổi.
- Duy trì chế độ ăn ít muối (dưới 5g/ngày), nhiều rau xanh, trái cây tươi.
- Hạn chế mỡ động vật, rượu bia, bỏ thuốc lá.
- Tập thể dục 30 phút/ngày (đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe…).
- Giữ cân nặng hợp lý, tránh béo phì.
- Tuân thủ thuốc hạ áp theo chỉ định, không tự ý ngưng thuốc.
Hình 2 – Bác sĩ Bệnh viện Đại học Nam Cần Thơ tiến hành can thiệp cho bệnh nhân
Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, không ít người bệnh tìm đến Bệnh viện Đại học Nam Cần Thơ trong tình trạng tăng huyết áp đột ngột kèm dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ. Điều làm nên sự khác biệt ở đây không chỉ nằm ở hệ thống máy móc hiện đại như Holter huyết áp 24 giờ, siêu âm tim, CT – MRI não, mà còn ở quy trình tiếp nhận và xử trí khẩn cấp được thiết kế khoa học.
Khi bệnh nhân nhập viện, các bác sĩ tim mạch và thần kinh phối hợp chặt chẽ để kiểm soát huyết áp an toàn, song song với đánh giá tổn thương não – tim – thận. Sau giai đoạn cấp cứu, người bệnh tiếp tục được theo dõi huyết áp dài hạn, tư vấn dinh dưỡng, lối sống và điều chỉnh thuốc phù hợp với từng cá nhân.
Quan trọng hơn cả, bệnh viện luôn hướng đến mục tiêu giúp người bệnh an tâm điều trị lâu dài, không chỉ thoát khỏi cơn nguy kịch trước mắt, mà còn giảm nguy cơ tái phát đột quỵ và biến chứng tim mạch về sau.
Tài liệu tham khảo
- World Health Organization. (2021). Hypertension. Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hypertension
- Whelton, P. K., Carey, R. M., Aronow, W. S., Casey Jr, D. E., Collins, K. J., Dennison Himmelfarb, C., … & Wright Jr, J. T. (2018). 2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA guideline for the prevention, detection, evaluation, and management of high blood pressure in adults. Journal of the American College of Cardiology, 71(19), e127-e248. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2017.11.006
- Unger, T., Borghi, C., Charchar, F., Khan, N. A., Poulter, N. R., Prabhakaran, D., … & Schlaich, M. (2020). 2020 International Society of Hypertension Global Hypertension Practice Guidelines. Hypertension, 75(6), 1334–1357. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.120.15026
- Bộ Y tế Việt Nam. (2020). Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp. Hà Nội: Nhà xuất bản Y học.
BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ
THÂN THIỆN – TẬN TÂM VÀ NÂNG TẦM SỨC KHỎE
——— 🏥 ——— 🏥 ———
