Ung thư cổ tử cung là một trong những loại ung thư phụ khoa thường gặp nhất ở phụ nữ. Điểm đặc biệt là bệnh này gần như luôn bắt nguồn từ nhiễm virus HPV (Human Papillomavirus) – loại virus lây truyền qua đường tình dục. Tin vui là nếu được sàng lọc định kỳ, ung thư cổ tử cung hoàn toàn có thể phòng ngừa hoặc phát hiện sớm để điều trị hiệu quả.
Hiện nay, có hai xét nghiệm phổ biến để tầm soát ung thư cổ tử cung: xét nghiệm HPV và Pap smear. Nhiều chị em thường thắc mắc: “Hai loại này khác gì nhau? Nên chọn cái nào?”.
- HPV test và Pap smear “soi” những gì?
- Xét nghiệm HPV: tìm xem trong cổ tử cung có virus HPV loại nguy cơ cao (đặc biệt là HPV 16, 18 – hai loại dễ gây ung thư nhất) hay không. Nghĩa là xét nghiệm này phát hiện nguyên nhân chính.
- Pap smear: kiểm tra tế bào cổ tử cung xem có bất thường, biến đổi lạ hay không. Đây là xét nghiệm phát hiện hậu quả do HPV gây ra.
Có thể hiểu đơn giản: HPV test “bắt” thủ phạm (virus), còn Pap smear “soi” xem tế bào có bị ảnh hưởng gì chưa.
- Quy trình thực hiện có khác nhau không?
Cả hai xét nghiệm đều được lấy mẫu từ cổ tử cung trong lúc khám phụ khoa bằng mỏ vịt. Bác sĩ sẽ lấy một ít tế bào hoặc dịch ở cổ tử cung, gửi đi xét nghiệm. Một số nơi còn có dịch vụ “làm cả hai xét nghiệm trên cùng một mẫu” (gọi là cotest).
Ngoài ra, gần đây một số quốc gia đã cho phép phụ nữ tự lấy mẫu HPV (thường bằng que bông lấy dịch âm đạo) tại cơ sở y tế. Điều này giúp chị em bớt ngại ngùng, nhưng mẫu vẫn cần gửi đi xét nghiệm trong phòng lab.
- Xét nghiệm nào “nhạy” hơn?
- HPV test: phát hiện virus từ rất sớm, ngay cả khi tế bào chưa có tổn thương. Vì vậy, xét nghiệm này nhạy hơn, giúp kéo dài khoảng thời gian kiểm tra lại (nếu âm tính, có thể 5 năm sau mới cần làm tiếp).
- Pap smear: có thể bỏ sót một số trường hợp vì chỉ phát hiện khi tế bào đã thay đổi. Tuy nhiên, Pap lại có độ chính xác cao hơn trong việc xác định tế bào bất thường.
- Nếu kết quả dương tính thì sao?
- Nếu HPV 16/18 dương tính: bác sĩ thường sẽ chỉ định soi cổ tử cung ngay (một thủ thuật quan sát kỹ cổ tử cung bằng kính phóng đại).
- Nếu HPV dương tính nhưng không phải loại 16/18: có thể sẽ làm thêm Pap smear hoặc hẹn kiểm tra lại sau 1 năm.
- Nếu Pap smear bất thường: bác sĩ sẽ cân nhắc soi cổ tử cung hoặc làm thêm xét nghiệm HPV.
Nhìn chung, dương tính không có nghĩa là bị ung thư, đa số trường hợp HPV sẽ tự biến mất trong vòng 1–2 năm nhờ hệ miễn dịch. Nhưng bạn cần theo dõi sát để không bỏ lỡ những biến đổi nguy hiểm.
- Nên bắt đầu sàng lọc từ khi nào? Bao lâu làm lại?
Theo khuyến cáo của nhiều tổ chức y tế lớn (Hoa Kỳ, WHO):
- 21–29 tuổi: làm Pap smear 3 năm 1 lần
- 30–65 tuổi: có thể chọn một trong ba cách:
- HPV test 5 năm 1 lần (được ưu tiên nhất)
- Hoặc Pap smear 3 năm 1 lần
- Hoặc kết hợp cả hai (cotest) 5 năm 1 lần
- Ngừng sàng lọc sau 65 tuổi nếu đã có kết quả xét nghiệm bình thường nhiều lần trước đó, và không có nguy cơ đặc biệt.
- Đã tiêm vắc-xin HPV vẫn cần sàng lọc, vì vắc-xin không che phủ hết tất cả các loại HPV nguy cơ cao.
- Ưu và nhược điểm
- HPV test: phát hiện sớm, khoảng cách làm lại dài hơn, nhưng dễ gây lo lắng nếu dương tính.
- Pap smear: phổ biến, chi phí thấp hơn, nhưng cần làm thường xuyên hơn và có thể bỏ sót một số trường hợp.
- Lời khuyên cho chị em phụ nữ
- Đừng bỏ lỡ lịch sàng lọc: Dù là HPV hay Pap, quan trọng là làm đều đặn theo độ tuổi.
- Nếu có kết quả dương tính: hãy bình tĩnh và tuân thủ hướng dẫn bác sĩ. Đa số phụ nữ nhiễm HPV sẽ tự khỏi.
- Tiêm vắc-xin HPV ở độ tuổi thích hợp (tốt nhất trước khi có quan hệ tình dục) để giảm nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung.
- Giữ lối sống lành mạnh: quan hệ an toàn, không hút thuốc, ăn uống cân bằng để tăng cường miễn dịch.
Nếu đã 21 tuổi, bạn nên bắt đầu kiểm tra định kỳ. Từ 30 tuổi trở đi, nên ưu tiên làm xét nghiệm HPV 5 năm một lần nếu có điều kiện. Pap smear vẫn là lựa chọn tốt nếu chưa có HPV test. Quan trọng nhất: duy trì thói quen sàng lọc đều đặn và tiêm vắc-xin HPV – đó chính là “tấm khiên” bảo vệ bạn khỏi ung thư cổ tử cung.
Tại Bệnh viện Đại học Nam Cần Thơ, chúng tôi có đầy đủ dịch vụ tầm soát ung thư cổ tử cung với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa, trang thiết bị hiện đại và quy trình an toàn. Bên cạnh đó, bệnh viện còn có Trung tâm Tiêm chủng với 2 loại vắc – xin Gardasil và Gardasil 9 phòng HPV đạt chuẩn, giúp bảo vệ phụ nữ toàn diện trước nguy cơ ung thư cổ tử cung. Hãy chủ động sắp xếp lịch tầm soát định kỳ và tiêm ngừa HPV sớm, để an tâm hơn về sức khỏe và tương lai của chính mình.
Tài liệu tham khảo
- Cervical Cancer: Screening. Final Recommendation Statement (2018).
- Updated Cervical Cancer Screening Guidelines (2021).
- American Cancer Society. Cervical Cancer Screening Guidelines (2020).
- National Cancer Institute (NCI). Cervical Cancer Screening (HPV test & Pap test).
- Guidelines for screening and treatment of cervical pre-cancer lesions (2021).
- Cervical Cancer Screening Recommendations.
- 2019 Risk-Based Management Guidelines for Abnormal Cervical Cancer Screening Tests.
